ड्रॅगन फ्रुट  (Dragon Fruit) किंवा  पिटाया  (Pitaya) ही एक उष्णकटिबंधीय फळांची झाडे असून ती मुख्यतः कॅक्टस परिवारातील असतात. ड्रॅगन फ्रुटची शेती करण्यासाठी काही महत्त्वाचे मुद्दे लक्षात घेतले पाहिजेत:

१. हवामान आणि तापमान

   - ड्रॅगन फ्रुट उष्ण आणि शुष्क हवामानात उत्तम वाढतो. सरासरी तापमान २०-३० डिग्री सेल्सियस असावे.

   - ती जास्त थंडी सहन करू शकत नाही, म्हणून थंड ठिकाणी या झाडांची वाढ मंदावते.

   - अधिक पाऊस किंवा जल जमावामुळे जड मातीला नुकसान होऊ शकते, त्यामुळे ठिबक सिंचन (Drip Irrigation) प्रणाली चांगली आहे.

 २.  मिट्टी आणि जमिनीची तयारी

   - ड्रॅगन फ्रुट हलकी, रेतीली, पाणी जास्त थांबणार्‍या मातीला सहन करू शकत नाही. मातीची जलनिकासी चांगली असावी.

   - मातीचा पीएच ५.५ ते ७.५ चांगला असतो.

   - जमिनीत गड्ढे तयार करून त्यात कॉम्पोस्ट किंवा गोमूत्रासारखे जैविक खत मिक्स करा.

 ३. लागवण (Planting)

   - ड्रॅगन फ्रुटचे रोपण साधारणत: तयार रोपांचा वापर करून केले जाते. बीजांपासून लागवण करणे थोडं वेळखाऊ असू शकतं.

   - रोपे रोपायच्या वेळेस, झाडांमधले अंतर २ ते ३ मीटर ठेवावे, कारण त्यांची बेलं मोठ्या प्रमाणात पसरतात.

   - गड्ढे ३०-४५ सेंटीमीटर व्यासाचे आणि ३०-४५ सेंटीमीटर खोल असावेत.

४.  सिंचन

   - ड्रॅगन फ्रुटला नियमितपणे पाणी दिले पाहिजे, विशेषत: जेव्हा ते लहान आणि नव्या झाडांचा विकास होतो.

   - ओव्हरवॉटरिंग (पाणी जास्त देणे) टाळा, कारण कॅक्टसच्या प्रकारात जड मातीतील पाणी साचल्यास जडण-घडण होऊ शकते.

   - ठिबक सिंचन प्रणालीचा वापर केला तर पाणी कमी आणि अचूक प्रमाणात दिले जाऊ शकते.

 ५. सहारक रचना (Support)

   - ड्रॅगन फ्रुट एक बेलासारखा पौधा आहे, त्यामुळे त्याला सहारा देण्यासाठी मजबूत ट्रेलिस किंवा जाळीची रचना असावी.

   - झाडांच्या वाढीसाठी लहान लाकडी खांब किंवा स्टँड असू शकतात, ज्यावर बेलं चढू शकतात.

 ६. खत (Fertilizers)

   - ड्रॅगन फ्रुटला कमी नायट्रोजन आणि जास्त फॉस्फोरस आणि पोटॅशियम असलेल्या खतांची आवश्यकता असते.

   - गोमूत्र किंवा कंपोस्ट ज्या प्रकारची जैविक खाद्या आहेत, त्यांचा वापर हिवाळ्यात अधिक चांगला असतो.

   - प्रत्येक पिकासाठी ठराविक प्रमाणात जैविक आणि रासायनिक खतांचा वापर करा.

 ७. छाटणी आणि देखभाल

   - झाडाची छाटणी वर्षातून एक किंवा दोन वेळा करणे आवश्यक आहे. छाटणीमुळे झाडाला योग्य आकार मिळतो आणि हवा चांगली वाहते.

   - मृत किंवा कमजोर शाखा काढून टाका आणि मुख्य ट्रंकेला खुलं ठेवा.

   - फुलांची आणि फळांची गुणवत्ताही छाटणीमुळे वाढू शकते.

८.  रोग आणि किड नियंत्रण

   - ड्रॅगन फ्रुटवर काही सामान्य रोग आणि कीटक (जसे की, अळी, फांद्यातील रोग) होऊ शकतात.

   - बुरशीजन्य रोग आणि इतर किडींचा प्रादुर्भाव कमी करण्यासाठी बायो-कीटनाशक किंवा कमी हानिकारक रासायनिक कीटनाशकांचा वापर करा.

   - पाण्याच्या प्रमाणावर लक्ष ठेवा, जास्त पाणी कमी होणाऱ्या रोगांना आमंत्रण देऊ शकते.

९.  फळांची काढणी

   - ड्रॅगन फ्रुट ६ ते ९ महिन्यांत तयार होतात. फुलांनंतर ३०-५० दिवसांत फळांचा आकार वाढतो.

   - फळाचे रंग आणि आकार लक्षात घेऊन फळ काढा. ते साधारणतः चमकदार गुलाबी किंवा पिवळ्या रंगाचे होतात आणि बाह्य आवरण साधारणतः थोडं नरम होईल.

   - फळ काढताना काळजी घ्या, कारण बाहेरील आवरण सुलभतेने तुटू शकते.

१०.  उत्पादन आणि विपणन

   - ड्रॅगन फ्रुट बाजारात एक महाग आणि लोकप्रिय फळ म्हणून विकले जाते.

   - एका झाडावर २०-३० किलोग्राम फळे मिळू शकतात, व एक क्षेत्र १००-१५० झाडे लावल्यास उत्पादन चांगले मिळू शकते.

 निष्कर्ष:

ड्रॅगन फ्रुटची शेती केली तर ती फायदेशीर ठरू शकते, पण त्यासाठी योग्य काळजी, स्थानिक हवामान आणि योग्य तंत्रज्ञानाची आवश्यकता आहे. याची शेती थोडी काळजी घेणारी आहे, पण एकदा लागवड केली की, ती चांगली कमाई देणारी ठरू शकते.